والدین مهم ترین معلمین در طول رشد کودکان هستند. به گفته مشاور روان درمان کودکان بسیاری از قوانین ارتباطی، اخلاقی و نحوه تعامل با دنیا و محیط اطراف را از والدین خود یاد می گیرند. حتما تا به حال دقت کرده اید که بسیاری از کودکان در حال تقلید از والدین شان هستند.در واقع، پدر و مادر بودن مهم ترین و پر چالش ترین شغلی است که هر فردی می تواند در طول زندگی داشته باشد. با این وجود، تا به حال توجه کمی به آن شده و والدین تلاش کرده اند بدون توجه به گذشت زمان و تفاوت های فردی از روش هایی که از والدین خود آموخته اند، برای تربیت کودکان خود استفاده کنند و متاسفانه هرگز آموزش رسمی مثل مشاوره روانشناسی هم برای والدین قبل از فرزند دار شدن اجرا نشده است. این در حالی است که اکثر والدین به دلیل مشغله های محیط کار و خانوادگی با تصور اینکه با فراهم کردن فرصت های سطح بالا برای تحصیل و ثبت نام کلاس های مختلف وظیفه خود را انجام داده اند، از زیر بار مسئولیت شانه خالی می کنند. در واقع، فرزندپروری چیزی بیشتر از فراهم کردن نیازهای مادی است و با نادیده گرفتن هم ناپدید نمی شود. هم متاسفانه و هم خوشبختانه کودکان آنچه که در خانه یاد می گیرند را هرگز فراموش نخواهند کرد.
در حالیکه فرزندپروری به صورت سالم یک برگ برنده در دست والدین است که می توان از آن در جهت رشد و کمال هم کودک و هم خود استفاده کرد، پتانسیل تبدیل شدن به معضلی را دارد که سطح رضایت کلی خانواده را در بسیاری از جنبه های زندگی تحت تاثیر قرار می دهد. بسیاری از کودکانی که با تکنیک های درستی تربیت نمی شوند، نحوه تعامل سازنده با دنیا، مهارت های زندگی و ارزش های اخلاقی را به طرق سالم یاد نمی گیرند و همین موضوع در مقیاس بزرگتر خود را به صورت جامعه ای پر از پرخاش، شکست و ناکامی نشان می دهد که در آن افراد از خود و زندگی شان رضایت ندارند. در واقع چنانچه فرزندپروری درست انجام نشود در مقیاس بزرگتر جامعه سالم تری وجود نخواهد داشت. رفتارهای بی ثبات والدین، عدم توافق در فرزندپروری بین پدر و مادر، سیستم های چند مراقبتی که در آن پدربزرگ ها و مادربزرگ ها، مهد های کودک یا پرستاران کودک (که در شکل گیری شخصیت کودک تاثیرگذارند)، سیستم های تنبیهی شدید و یا تشویق های اشتباه، بی حوصلگی والدین برای تربیت کودک، تنش های محیط کار و یا محیط خانواده و دعوای والدین همگی می توانند مانع فرزندپروری سالم شوند.
تجربه نشان داده است، تکنیک هایی که والدین از والدین و اجداد خود یاد گرفته اند برای شکل دهی به رفتار کودکان کفایت ندارند و غیر از دور کردن خانواده از مسیر رشد سالم چیزی ندارد. در سیستم های ناسالم تربیتی تشویق ها نه تنها در افزایش رفتارهای صحیح نقشی ندارند که حالت باج می گیرند و تنبیه ها چیزی جز تشدید رفتار غلط، آسیب به عزت نفس، ترویج پرخاش، از بین بردن مرزها و بی احترامی ندارند. علاوه بر این باید در نظر داشت یک روش فرزندپروری مناسب خانواده ها و کودکان نیست و هر سن نیازهای تربیتی خاص خود را دارد که باید همه آنها را لحاظ کرد، بنابراین، آموزش والدین برای تربیت سالم نه تنها مهم بلکه ضروری است.
تربیت سالم چیست و شامل چه مواردی می شود؟
فرزند پروری سالم باید شامل هم وقت گذاشتن، نشان دادن عشق، بازی کردن و هم آموزش و اصلاح رفتارهای اشتباه باشد.
اولین نکته در فرزند پروری نشان دادن عشق و علاقه به کودک و ایجاد حس حمایت و امنیت در اوست. به جای دوست داشتن نهانی، کودکان نیاز به دریافت کلامی و فیزیکی محبت از طرف والدین خود دارند و این محبت را جز از طریق بازی و وقت گذاشتن با والدین دریافت نمی کنند.
علاوه بر احساس عشق و مراقبت کردن از کودک که در وجود همه پدرها و مادرها نهادینه شده، کودکان نیاز به کسانی دارند که به آنها انضباط سالم را یاد دهند. تنها در این صورت است کودک می داند که هم مورد حمایت و علاقه والدین است و هم کاری را اشتباه انجام داده و باید آن را اصلاح کند. بنابراین تعادل بین عشق، صبوری، تحمل، احترام و انضباط است که نمایانگر تربیت سالم است.
البته آموزش های دیگری نیز وجود دارند که می توانند به موفقیت بیشتر و آینده ای بهتر کودکان کمک کنند. آموزش مهارت هایی مانند کنترل خشم، حل مساله، آموزش مهارت های ارتباطی، تقویت مهارت های ذهنی، تربیت جنسی و ... . به طور کلی، بخش های بسیار مهم ضرورت های فرزندپروری می تواند شامل پاسخ به موارد زیر باشد
آیا می توانم با کودک خود به شکل سالم ارتباط برقرار کنم؟
آیا کودک من در تعامل با من نیازهای ضروری برای رشد روانی سالم را دریافت می کند؟
آیا تکنیک های تشویقی را درست انتخاب کرده ام و آنها را درست اجرا می کنم؟
آیا تکنیک های تنبیهی من درست است و می توانم رفتار کودکم را بدون آسیب به شخصیت او اصلاح کنم؟
آیا می توانم در مواجهه با رفتارهای کودک به دور از پرخاشگری با او رفتار کنم و خشم خود را به دور از آسیب رساندن بروز دهم؟
هنگامی که با مشکلی مواجه می شوم می توانم مساله را حل کنم؟
آیا در آموزش و فراهم آوردن فضای مناسب برای فراگیری تکنیک های ارتباطی برای تعامل مناسب کودک با محیط موفق هستم؟
آیا وظیفه خود را در وجوه مختلف تربیت جنسی انجام می دهم؟
- راه هایی هست که بتوانم از آنها برای افزایش توانمندی های ذهنی و کارآمدی تحصیلی کودکم استفاده کنم؟
ضرورت آموزش به والدین
والدین مهم ترین معلمین در طول رشد کودکان هستند. کودکان بسیاری از قوانین ارتباطی، اخلاقی و نحوه تعامل با دنیا و محیط اطراف را از والدین خود یاد می گیرند. حتما تا به حال دقت کرده اید که بسیاری از کودکان در حال تقلید از والدین شان هستند. در واقع، پدر و مادر بودن مهم ترین و پر چالش ترین شغلی است که هر فردی می تواند در طول زندگی داشته باشد. با این وجود، تا به حال توجه کمی به آن شده و والدین تلاش کرده اند بدون توجه به گذشت زمان و تفاوت های فردی از روش هایی که از والدین خود آموخته اند، برای تربیت کودکان خود استفاده کنند و متاسفانه هرگز آموزش رسمی هم برای والدین قبل از فرزند دار شدن اجرا نشده است. این در حالی است که اکثر والدین به دلیل مشغله های محیط کار و خانوادگی با تصور اینکه با فراهم کردن فرصت های سطح بالا برای تحصیل و ثبت نام کلاس های مختلف وظیفه خود را انجام داده اند، از زیر بار مسئولیت شانه خالی می کنند. در واقع، فرزندپروری چیزی بیشتر از فراهم کردن نیازهای مادی است و با نادیده گرفتن هم ناپدید نمی شود. هم متاسفانه و هم خوشبختانه کودکان آنچه که در خانه یاد می گیرند را هرگز فراموش نخواهند کرد.
برای مشاوره روانشناسی می توانید با مشاوران مرکز مشاوره روانشناسی هنر زندگی تماس بگیرید
در حالیکه فرزندپروری به صورت سالم یک برگ برنده در دست والدین است که می توان از آن در جهت رشد و کمال هم کودک و هم خود استفاده کرد، پتانسیل تبدیل شدن به معضلی را دارد که سطح رضایت کلی خانواده را در بسیاری از جنبه های زندگی تحت تاثیر قرار می دهد. بسیاری از کودکانی که با تکنیک های درستی تربیت نمی شوند، نحوه تعامل سازنده با دنیا، مهارت های زندگی و ارزش های اخلاقی را به طرق سالم یاد نمی گیرند و همین موضوع در مقیاس بزرگتر خود را به صورت جامعه ای پر از پرخاش، شکست و ناکامی نشان می دهد که در آن افراد از خود و زندگی شان رضایت ندارند. در واقع چنانچه فرزندپروری درست انجام نشود در مقیاس بزرگتر جامعه سالم تری وجود نخواهد داشت.
رفتارهای بی ثبات والدین، عدم توافق در فرزندپروری بین پدر و مادر، سیستم های چند مراقبتی که در آن پدربزرگ ها و مادربزرگ ها، مهد های کودک یا پرستاران کودک (که در شکل گیری شخصیت کودک تاثیرگذارند)، سیستم های تنبیهی شدید و یا تشویق های اشتباه، بی حوصلگی والدین برای تربیت کودک، تنش های محیط کار و یا محیط خانواده و دعوای والدین همگی می توانند مانع فرزندپروری سالم شوند.
تجربه نشان داده است، تکنیک هایی که والدین از والدین و اجداد خود یاد گرفته اند برای شکل دهی به رفتار کودکان کفایت ندارند و غیر از دور کردن خانواده از مسیر رشد سالم چیزی ندارد. در سیستم های ناسالم تربیتی تشویق ها نه تنها در افزایش رفتارهای صحیح نقشی ندارند که حالت باج می گیرند و تنبیه ها چیزی جز تشدید رفتار غلط، آسیب به عزت نفس، ترویج پرخاش، از بین بردن مرزها و بی احترامی ندارند. علاوه بر این باید در نظر داشت یک روش فرزندپروری مناسب خانواده ها و کودکان نیست و هر سن نیازهای تربیتی خاص خود را دارد که باید همه آنها را لحاظ کرد، بنابراین، آموزش والدین برای تربیت سالم نه تنها مهم بلکه ضروری است.
حال سوالی که مطرح می شود این است که پس تربیت سالم چیست و شامل چه مواردی می شود؟ فرزند پروری سالم باید شامل هم وقت گذاشتن، نشان دادن عشق، بازی کردن و هم آموزش و اصلاح رفتارهای اشتباه باشد. البته آموزش های دیگری نیز وجود دارند که می توانند به موفقیت بیشتر و آینده ای بهتر کودکان کمک کنند. آموزش مهارت هایی مانند کنترل خشم، حل مساله، آموزش مهارت های ارتباطی، تقویت مهارت های ذهنی، تربیت جنسی و ... . به طور کلی، بخش های بسیار مهم ضرورت های فرزندپروری می تواند شامل پاسخ به موارد زیر باشد:
- اولین نکته در فرزند پروری نشان دادن عشق و علاقه به کودک و ایجاد حس حمایت و امنیت در اوست. به جای دوست داشتن نهانی، کودکان نیاز به دریافت کلامی و فیزیکی محبت از طرف والدین خود دارند و این محبت را جز از طریق بازی و وقت گذاشتن با والدین دریافت نمی کنند.
- علاوه بر احساس عشق و مراقبت کردن از کودک که در وجود همه پدرها و مادرها نهادینه شده، کودکان نیاز به کسانی دارند که به آنها انضباط سالم را یاد دهند. تنها در این صورت است کودک می داند که هم مورد حمایت و علاقه والدین است و هم کاری را اشتباه انجام داده و باید آن را اصلاح کند. بنابراین تعادل بین عشق، صبوری، تحمل، احترام و انضباط است که نمایانگر تربیت سالم است.
- آیا می توانم با کودک خود به شکل سالم ارتباط برقرار کنم؟
- آیا کودک من در تعامل با من نیازهای ضروری برای رشد روانی سالم را دریافت می کند؟
- آیا تکنیک های تشویقی را درست انتخاب کرده ام و آنها را درست اجرا می کنم؟
- آیا تکنیک های تنبیهی من درست است و می توانم رفتار کودکم را بدون آسیب به شخصیت او اصلاح کنم؟
- آیا می توانم در مواجهه با رفتارهای کودک به دور از پرخاشگری با او رفتار کنم و خشم خود را به دور از آسیب رساندن بروز دهم؟
- هنگامی که با مشکلی مواجه می شوم می توانم مساله را حل کنم؟
- آیا در آموزش و فراهم آوردن فضای مناسب برای فراگیری تکنیک های ارتباطی برای تعامل مناسب کودک با محیط موفق هستم؟
- آیا وظیفه خود را در وجوه مختلف تربیت جنسی انجام می دهم؟
- راه هایی هست که بتوانم از آنها برای افزایش توانمندی های ذهنی و کارآمدی تحصیلی کودکم استفاده کنم؟
- منبع: نکات تربیتی فرزندان و آموزش والدین