غلبه بر سد کننده های ارتباط
گوش کردن
در انسان دو گوش و یک دهان وجود دارد، و گوش کردن مهمترین مهارت ارتباطی است. بدبختانه افراد کمی گوش دهنده خوب هستند. گوش کردن فراتر از تنها با گوش شنیدن است. گوش کردن ترکیبی از گفته‌ها و درگیری با شخصی است که حرف می‌زند. گوش دادن فعال یک روش گوش کردن و پاسخ دادن به شخص دیگری است که درک دوجانبه را بهبود می‌بخشد. مشاوره روان درمانی میگوید گوش کردن باعث پیروزی شخص بر مسدود کننده های ارتباط می‌شود.
در گوش دادن فعال پنج سطح وجود دارد
الف) تأییدها (اعلام وصول‌های) اساسی (تشویق کننده‌ها) تأییدهای اساسی (تشویق‌کننده‌ها)، شامل علایم کلامی، غیر کلامی و دیداری است. در تأییدها، صداها و کلمات نیز نقش دارند، تشویق کننده‌ها به گوینده علامت می‌دهند که شنونده با علاقه و توجه در حال گوش دادن است، تأییدهای اساسی (یا تشویق کننده‌ها) از نظر مشاوره روانشناسی عبارت است از: سر تکان دادن، خم شدن به جلو یا به عقب، برقراری تماس چشمی، آها و هوم، اوه واقعاً، نه بابا، بیشتر توضیح بده، گفتی که ، به نظرم گفتی که، بنابراین...، می‌فهمم، بله و مانند آن است.
ب) پرسش‌ها
ممکن است این طور به نظر برسد که پرسیدن در مقابل گوش کردن است. اما گوش دهنده فعال به منظور نشان دادن علاقه خود به گوینده که ؛ 1) چه میگوید و 2) نشان دادن این که سعی دارد درک بهتری از نقطه نظر گوینده به دست آورد، پرسش‌هایی مطرح میکند. در گوش کردن پرسش‌های باز به پرسش‌های بسته ترجیح داده می‌شود. زیرا فرصت بیشتری به گوینده می‌دهد تا بیشتر توضیح دهد و انیز فکار و احساس‌های خود را کشف کند. زمان مناسب طرح پرسش نیز مهم است.
ج) نقل بیان کردن (تأویل)
نقل بیان بر محتوای حرف‌های گوینده تمرکز دارد. در نقل بیان، به منظور روشن سازی حرف‌های گوینده و گرفتن تأیید مبنی بر این که حرف‌ها درست درک شده است، آنچه که گفته شده خلاصه می‌شود. گام‌های نقل بیان عبارت است از
- اجازه دهید گوینده آنچه را که می‌خواهد بگوید، به پایان برساند (کلام منعقد شود).
- آنچه را که فکر می‌کنید گوینده گفته است، به زبان خودتان مجدداً بگویید (دوباره گفتن به زبان شخصی)
- چنانچه گوینده درک شما از صحبت خود را تأیید کرد، بحث را ادامه دهید.
- چنانچه گوینده گفت حرف‌هایش را درست درک نکرده‌اید از وی بخواهید آنچه را که گفته، دوباره بگوید؛ «حرف‌های شما را نفهمیدم (متوجه نشدم)، میتوانید دوباره بگویید (تکرار کنید)»
د) انعکاس آیینه‌ای احساسها (آیینه سازی)
آیینه سازی یعنی انعکاس هیجان‌های گوینده هنگامی که وی آن هیجان‌ها را به صور مختلف، آشکار یا ناآشکار، تجربه میکند. شنونده باید به گونه انحصاری بر محتوای حرف‌های گوینده تمرکز کند، با چنین تمرکزی بعد هیجانی مباحثه از دست نمی‌رود. توصیه می‌شود گوینده را تشویق کنید احساس‌های خود ( مانند لذت، غم و غصه، ناکامی، خشم و سوگ) را افشا کند. انعکاس احساس به گوینده کمک میکند هیجان‌های خود را درک کند و به سوی حل مشکل حرکت کند. در ادامه چند توصیه برای درک و تأیید احساسها آورده شده است:
- به کلمات احساسی گوینده توجه کنید.
- ممکن است گوینده به خاطر سرکوبی احساسها کلاً از این گونه کلمات احساسی استفاده نکند (موردی که در فرهنگ ایرانی به شدت رایج است). بنابراین، شما باید به محتوای حرف‌های گوینده تمرکز کنید و از خود بپرسید: اگر من چنین تجربه‌ای داشتم، و اگر درحال گفتن یا انجام دادن آن بودم چه احساسی پیدا می‌کردم.
- به زبان بدن گوینده توجه کنید، حالات چهره، تن صدا، حالات و حرکات بدنی مهم هستند.
ه) انعکاس معنا
وقتی کسی بداند که چگونه احساس و محتوا را به طور جداگانه انعکاس دهد، برای وی نسبتاً آسان است که این دو را با هم جمع کند. با هم به کار بردن انعکاس احساس و محتوا را انعکاس معنا می‌گویند.
استفاده از فرمول زیر برای انعکاس محتوا توصیه می‌شود:
«شما احساس .............. (کلمه احساسی را به کار ببرید) می‌کنید، چون ............ (رویداد یا محتوای در ارتباط با احساس را به کار ببرید) مثلاً: شما ناراحت هستید چون دیروز تکلیف خودتان را انجام ندادید.
و) انعکاس‌های تخلیصی (خلاصه شده)
|
یک انعکاس تخلیصی یک جمله کوتاه از مطلب و احسا‌های اصلی گوینده است که در یک دوره طولانی مباجثه بیان شده یا نشان داده شده است. یک خلاصه‌سازی خوب ممکن است به گوینده کمک کند به هم پیوستگی و درک بهتری از موقعیت به دست آورده و نتیجه‌گیری مناسبی انجام دهد. در ادامه تابلویی برای گوش دادن فعال آورده شده که بیشتر موارد را خلاصه میکند. گوش دادن فعال رفتارهایی که از گوش دادن فعال حمایت میکند · به بدن خود وضعیت راحتی بدهید و آن را حفظ کنید (منظور شل و ول بودن بدن نیست) · چنانچه نشسته‌اید کمی به جلو خم شوید. · صورت رو در رو و چشم‌های دو طرف در یک سطح باشد. · حرکات بدنی باز را به کار ببرید و آن را حفظ کنید. · فاصله مناسبی را حفظ کنید (حدود 150 سانتی متر) · علامت‌های تأییدی (اعلام وصول پیام) ساده‌ای ارایه کنید. · معنا را انعکاس دهید (نقل بیان کنید). · تماس چشمی داشته باشید. · محیطی برای گوش کردن فراهم کنید که موجب حواس پرتی نشود. رفتارهایی که مانع گوش دادن فعال می‌شود · اعمال حواس پرت کننده (مانند بازی کردن با چیزی، کاری دیگر کردن، حرکات اضافی در بدن، چشم دوختن، جلو عقب رفتن، روی هم انداختن پا، بازی دادن پا، رها کردن دست‌ها، حالت شکستگی در کمر و پشت به پهلو یا به جلو و عقب) · حرف زدن در مود خود و بیان داستان خود بدون تأیید (اعلام وصول) گفته‌های گوینده. · سکوت و پاسخ ندادن. · بی اعتبار سازی، کم ارزش کردن حرف گوینده. · قطع کلام گوینده · انتقاد و سرزنش گوینده · قضاوت کردن · تشخیص ذهن و درون گوینده (تشخیص گذاری) · پند دادن / راه حل دادن · عوض کردن موضوع · اطمینان بخشی بدون تأیید (اعلام وصل ) حرف‌های گوینده. |
خواندن زبان بدن
از زمان ابتدایی‌ترین نژاد انسانی، ارتباط غیر کلامی، از جمله، زبان بدن، معنایی برای ارتباط بین فردی داشت و پیش از ظهور زبان مدت زیادی از آن استفاده شده است (زبان اشاره سرخ پوستی، ناشنوایان و ... نمونه‌ای از غلبه و سادگی زبان بدن است). اما تنها در چندین سال اخیر دانشمدان علوم رفتاری مشاهدات منظمی از معنای علائم غیرکلامی انجام داده‌اند. در یک پیام، برای اطلاعات واقعی کلمات یک حامل مناسب است. محتوای یک مباحثه می‌تواند مهم باشد. اما هنگامی که هیجان‌ها وارد مباحثه می‌شود، باید به آنها توجهی اساسی داشت. این گونه هیجان‌ها اکثراً به وسیله زبان بدن و عناصر غیرکلامی به شنونده نشان داده می‌شوند. درک کردن و توانایی خواندن زبان بدن یکی از مهمترین مهارت‌های ارتباط مؤثر است.
توجه متمرکز بر نشانه‌های (یا سرنخ‌های) مهم حالت و بیان چهره به ویژه چشم‌ها (چشم‌ها همه چیز را می‌گویند) و حالت صدا در درک حالات درونی شخص بسیار کارآمد و رسا هستند. تن صدا اطلاعاتی در باره احساسها، خشم، ملالت و خستگی، افسردگی، اشتیاق یا بی‌اعتقادی و بی‌ایمانی می‌دهد. حالات و حرکات بدنی یعنی حرکات سر، پاها، دست‌ها، سطح حرمت خود و عزت نفس و انرژی درونی شخص را آشکار میکند. سبک لباس پوشیدن و محیط اطراف شخص نشانه‌هایی در باره خصوصیات شخصی وی ارایه میکند.