آیا اثرات و ضررات انواع موادر مخدر، محرک و توهم زا را می شناسید ؟ مواد اعتیاد آور را از نظر اثرات، نشانه ها، علائم، عوارض و روش ترک در پنج دسته کلی تقسیم بندی می کنند. این سه دسته عبارتند از مواد مخدر ( مورفین و شبه مورفین ها)، مواد محرک ( آنفتامین، متانفتامین )، مواد توهم زا (thc )، الکل و سایر مواد اعتیاد آور می باشند. در میان عموم مردم اعتیاد به تمامی این مواد اعتیاد آور تحت عنوان اعتیاد به مواد مخدر شناخته می شود. شناخت این دسته ها به افراد در پیشگیری، تشخیص نشانه ها، ترک و درمان اعتیاد به مواد مخدر کمک می کند. در این مقاله به معرفی مواد اعتیاد آور مختلف و اثرات و ضررهای اعتیاد به آنها می پردازیم.
برای دریافت مشاوره در زمینه تشخص، درمان و ترک انواع مخدر می توانید با مشاوران مرکز مشاوره روانشناسی هنر زندگی از طریق تلفن ثابت با شماره 9099075228 تماس بگیرید.
مواد اعتیاد آور
انواع مواد اعتیاد آور را می توان در پنج دسته کلی تقسیم بندی کرد که عبارتند از مواد مخدر، مواد توهم زا، مواد محرک، الکل و سایر مواد اعتیاد آور که در ادامه توضیح داده شده اند:
مواد مخدر ( افیون، شبه افیون) | اعتیاد به مواد مخدر
مواد مخدر به طور سنتی به داروهایی که از گیاه خشخاش به صورت مستقیم و یا از مشتقات آن به دست می آیند گفته می شود. واز جمله ی آن ها می توان به تریاک، مورفین و کدئین و به علاوه به مشتقات ترکیبی مثل هروئین و میپریدین اشاره کرد. این داروها خاصیت تسکین دهنده و خواب آلودگی دارند. اما اصطلاح مخدر که اکثرا توسط مجریان قانون استفاده می شود تا اندازه ای استفاده از مخدر را به تمامی انواع مواد بسط داده است. سابقه ی مصرف این گیاه به دلیل خواص و ویژگی های آن به 5هزار سال قبل بر میگردد، و به خاطر توانایی آن جهت تسکین درد و رنج شناخته شده است و نقش مهمی در بسیاری از فرهنگ های باستانی داشته است، و زمانی که مصرف آن به تمام دنیا انتشار پیدا کرد ویژگی های اعتیاد آور آن نیز مشخص شد. حتی امروزه از این گیاه داروهای مسکن تولید می شود و مصارف پزشکی دارد. اما لازم به ذکر است هروئین به هیچ عنوان به شکل دارو تجویز نمی شود.
شبه افیون ها داروهایی است که میزان مورفین موجود در آن ها کمتر بوده و بیشتر جهت درمان و مصارف پزشکی تولید شده اند. داروهای متادون، بوپرونورفین، ترامادول از جمله شبه افیون هایی هستند که در درمان اعتیاد کاربرد دارند.
اثرات و پیامد های اعتیاد به مواد مخدر
افیون ها می توانند احساس سرخوشی، آرامش و حالت خواب آلود رویا مانند، مشهور به (خواب شفقی یا شبه رویا) را در فرد ایجاد کنند. با مصرف این مواد احساس های اضطراب، خصومت و پرخاشگری در فرد ایجاد می شود، علاوه بر این میزان حساسیت فرد را در برابر رنج روانی کاهش می یابد و این می تواند انگیزش مهمی برای اعتیاد به مصرف مواد مخدر باشد. آنچه تا اینجا درباره ی آثار آن بیان شد به نظر بسیار مفید و لذت بخش می آید. اما بدن خیلی سریع در برابر این ماده مقاوم می شود یعنی برای آنکه فرد بتواند مجددا این حالات را تجربه کند باید میزان بیشتری از این ماده را مصرف نمایند تا بتواند به مقصودش برسد. و چیزی نمی گذرد که فرد از یک مصرف کننده تفننی به یک معتاد تبدیل می شود و با آثار زیان بار آن بر زندگی و سلامتش رو به رو خواهد شد.
مواد محرک | اعتیاد به مواد محرک
معروف ترین و اولین نمونه های محرک ها کوکائین و آمفتامین هستند، اما ترکیبات محرک ها در بسیاری از نوشیدنی ها و خوراکی ها و بسیاری از داروهای بدون نسخه یافت می شود مثل؛ قهوه، چای، نوشابه، شکلات. اگر تمام این مواد را محرک بخوانیم پر مصرف ترین مواد اعتیاد آور، مواد محرک می باشد. کراک نیز در این دسته قرار دارد. شیشه که به گرد فرشته شهرت دارد، همان متانفتامین است که تاثیر شدیدتری بر مغز و دستگاه عصبی می گذارد. کوکائین از برگ گیاه کوکا که گیاهی وحشی و خودروست ساخته می شود، و هزاران سال است که در آمریکای جنوبی به صورت جویدن برگ های این گیاه مصرف می شود. آمفتامین نوعی داروی ترکیبی است که اوایل صد سال گذشته به منظور درمان آسم ساخته شد و با نام تجاری بنزدرین به صورت دارو در اختیار بیماران قرار می گرفت تا اینکه ویژگی های محرک و شعف آور این دارو مشخص شد و استفاده از آن ممنوع گردید. امروزه نوعی از این دارو با نام ریتالین در بازار موجود است که عمدتا برای درمان اختلال کم توجهی (بیش فعالی) استفاده می شود.
اثرات و پیامد های اعتیاد به مواد محرک
پس از مصرف کوکائین احساس های بر انگیختگی، خوشی، قدرت و شنگولی در فرد ایجاد می شود. در زمان نشئگی افزایش هوشیاری، افزایش میل جنسی، فزونی انرژی و عمیق شدن هیجانات رخ می دهد. این ماده باعث تغییر اساسی در رفتار و حالات روانی فرد شده و باعث افزایش ضربان قلب و بالا رفتن فشار خون می شود. همچنین می تواند موجب بی نظمی های قلبی و حتی مرگ ناگهانی شود. اثر این ماده بر سیستم سمپاتیک بدن بوده و باعث برانگیخته شدن این سیستم بدنی می شود. و اثر تجارب لذت در بیشتر فعالیت ها را بزرگ نمایی می کند. اما آنچه قطعیت دارد تاثیر منفی استکه کوکائین بر فرد می گذارد، به طوری که حالات هیجانی منفی و اختلالات شدید رفتاری ایجاد می کند. مصرف زیاد می تواند موجب ملالت و اضطراب و در مصارف مزمن موجب پرخاشگری شدید، بی خوابی کامل، تحریک پذیری، تکانشگری، و وحشتزدگی شود. در صورت مسمومیت با این ماده روان پریشی های پارانوئید و رفتار های خشن ظاهر می شود. بر عکس تصور برخی کوکائین نیز اعتیاد آور است و ملاک های سوء مصرف را برآورده می کند، به طوری که مصرف بی اختیار،فقدان کنتارل و نشانگان ترک دارو مشخصا دیده می شود. آمفتامین ها نیز باعث بی خوابی، افزایش تمرکز، کاهش خستگی و کاهش اشتها می شوند. مصرف طولانی مدت آن باعث اعتیاد و بروز نشانه هایی مثل؛ بی قراری، سرگیجه، سردرد، بی حوصلگی، افسردگی شدید و سایکوز می گردد.
مواد توهم زا ( thc ) | اعتیاد به مواد توهم زا
این دسته از مواد ترکیبات متفاوتی را شامل می شوند که ساختار شیمیایی و آثار رفتاری متفاوتی دارند. اما ویژگی مشترکی که این مواد را از دیگر مواد متمایز می کند توانایی تغییر آن ها در ادراکات حسی، آگاهی و افکار فرد مصرف کننده است. اصطلاحات دیگری که برای توصیف این مواد استفاده می شود روان گردان و روان پریشی زا است. از نام هایی که بر این دسته از مواد گذاشته شده، بر توانایی این دارو در تحریف واقعیت و اثرگذاری بر ادراک خویشتن اشاره دارد. از جمله این مواد می توان به مسکالین، قرص X، LSD، و سیلوسیبین (قارچ) اشاره کرد. اغلب این مواد از گیاهانی به دست می آیند و از نظر ساختار شیمیایی به هورمون های موجود در مغز (سروتونین، نوراپی نفرین و دوپامین) شباهت دارند. مصارف بعضی از این مواد به صد ها قبل بر می گردد برای مثال سیلوسیبین در گونه های متعدد قارچ یافت می شود که به قارچ سحر آمیز معروف است و توسط سرخپوستان در مناسک مذهبی مصرف می شده است. چند ماده ی دیگری که در شال های اخیر مصرفش رو افزایش است PCP (به گرد فرشته شهرت دارد) و MDMA (معروف به خلسه) می باشدو PCP ابتدا به عنوان یک داروی بیهوش کننده تولید و تجویز شد اما با مشخص شدن اثرات توهم زا بودن آن ممنوع گردید. MDMA از نظر شیمیایی به آمفتامین ها نزدیک است اما به دلیل تغییراتی که در آگاهی ادراک ایجاد می کند در این دسته طبقه بندی می شود.
اثرات و پیامد های اعتیاد به مواد توهم زا
توضیح آثار این داروها بسیار دشوار است چرا که بیشتر ذهنی هستند همچنین در افراد مختلف با انتظارات و تجارب متفاوت آثار فرق خواهد داشت. اما رایج ترین تجربه ها به تغییرات عمیق ادراک حسی مثل تحریف های دیداری، لامسه ای، یا شنوایی مربوط می شود. تصورات و صداها ممکن است به شدت واضح یا نامانوس شوند. درک از زمان و مکان به شدت تغییر می کند در برخی مواقع درک از خویشتن نیز تغییر می کند. احساس ها از حالتی به حالتی دیگر جابه جا می شوند. احساس هایی که افراد تجربه می کنند همیشه خوشایند نیست و در بعضی افراد آزار دهنده هستند و ملالت عمیق به آن ها دست می دهد. مصرف کنندگان این مواد بر خلاف دو دسته دیگر که شرح داده شد این مواد را برای حس لذت و شعف مصرف نمیکنند بلکه به خاطر آثار پیچیده ای که بر مغز می گذارد دوست دارند. این دسته از مواد علائم و نشانگان اعتیاد را ندارند اما آنچه که قابل توجه است مصرف کنندگان حتی پس از یک بار مصرف ممکن است دوره های فلش بک داشته باشند به طوری که تغییرات ادراکی پس از مصرف مدت ها پس از آن به طور ناگهانی در فرد ظاهر می شود و همچنین ممکن است دچار وسوسه شدید مصرف مجدد شوند. و یا فرد ممکن است دچار مشکلات روانشناختی مثل اضطراب، وسواس فکری گردد.
کانابیس ها
تمامی ترکیباتی که از گیاه شاهدانه به دست می آید در این دسته جای میگیرند. در واقع از صمغ این گیاه حشیش یا بنگ، از برگ ها و ساقه خشک شده آن غلف یا همان گراس و از گل آن ماری جوآنا یا گل به دست می آورند. ماده شیمیایی اصلی که در این گیاه وجود دارد و بر مغز اثر می گذارد THC نام دارد و باعث تحریک مغز می شوند. بیشترین مقدار THC در حشیش می باشد. افراد این مواد را اکثرا به صورت کشیدنی (تدخینی) استفاده میکنند به طوری که معمولا با مقداری توتون ترکیب کرده و به شکل سیگار در آورده و دودو آن را به داخل ریه ها می کشند.
اثرات و زیان های کانابیس ها
این دسته مواد احساس سرخوشی و شنگولی را در فرد به همراه آثار دیگر مثل افزایش میل جنسی و شهوت و آگاهی فرد بیشتر از محرک های درونی و بیرونی می شود. همچنین می تواند ادراک فرد را از محیط و حس های بدنی تغییر دهد. آثار زیانبار آن تخریب حافظه کوتاه مدت، کندی زمان واکنش، هماهنگی حسمانی معیوب، تصمیم گیری نامناسب، تغییر قضاوت می باشد. در بعضی از مصرف کنندگان به جای احساس لذت می تواند باعث پارانویا و اضطراب شود. در صورت مصرف مزمن و حاد این عوارض برگشت پذیر نخواهند بود به علاوه ی آن که مشکلات جسمانی نظیر حمله قلبی و عملکرد معیوب تنفسی پیدا خواهند کرد.
الکل | اعتیاد به الکل
به طور کلی زمانی که از نام الکل و مشروبات الکی استفاده میکنیم منظور اتانول می باشد، امروزه الکل های نوشیدنی از تخمیر میوه ها، جو و برنج به دست می آید. خوردن این نوشیدنی ها موجب مست شدن می شود، علاوه بر نوشیدن از اتانول در صنایع متفاوت از جمله در صنعت عطر سازی، به عنوان سوخت و ضد عفونی کننده در بهداشت نیز استفاده می شود. این ماده نیز مانند مواد مخدر اعتیاد آور بوده و قدرت اعتیادآوری آن کمتراز دیگر مواد نم باشد.
اثرات و زیانهای الکل
الکل با تاثیر بر دستگاه عصبی بدن باعث کند شدن آن می شود و متخصصان اصطلاحا به آن کندساز می گویند. اثرات آن به مقدار مصرف بستگی دارد در مقادیر کم باعث احساس آرمیدگی و آرامبخشی دارد اما با مصرف بیشتر باعث افزایش اطمینان به خود، معاشرتی تر و کاهش بازداری رفتاری می شود. با ادامه ی مصرف اثرات قوی تر می شود به طوری که ناتوانی در قضاوت و تصمیم گیری، کلام منقطع،خواب آلودگی، تاری دید،و مشکل در تمرکز پدیدار می شود و در صورت مصرف بیش از حد می تواند موجب استفراغ، لرزش، تشنگی شدید، خستگی، تحریک پذیری، سردرد، افسردگی و سرگیجه شود. از جمله بیماری هایی که در اثر مصرف مداوم الکل به وجود می آید؛ بیماری ورنیکه و نشانگان کورساکوف می باشد. همچنین منجر به تغییر زیان بار در کبد، دستگاه معدی- روده ای، تراکم استخوان، عضلات و دستگاه ایمنی می شود. و در صورت نرک ناگهانی و سرخود ممکن است دچار اضطراب، تشنج، لرزش، اختلال خواب ، بیش فعالی سیستم اعصاب مرکزی و یا مرگ شود.
سایر مواد اعتیاد آور
علاوه بر موارد فوق اعتیاد به مواد اعتیاد آوری دیگری هم وجود دارد که از جمله آنها می توان به موارد زیر اشاره داشت:.
سیگار : پر مصرف ترین ماده اعتیاد آور سیگار و نیکوتین می باشد که درباره آن مفصلا در مقاله ای دیگر بحث می کنیم.
-دارو های مسکن و آرامبخش
-کافئین
-مواد استنشاقی (چسب، رنگ، تینر، بنزین، جوهر خودکار و ...)
-سایر مواد مثل آنتی هیستامین ها
برای دریافت مشاوره در زمینه تشخص، درمان و ترک انواع مخدر می توانید با مشاوران مرکز مشاوره روانشناسی هنر زندگی از طریق تلفن ثابت با شماره 9099075228 تماس بگیرید.