دنیای عقده ها

امروزه در اصطلاح عام فردی را که از این گره های روحی رنج می برد و همزمان دنیای روحی دیگران را نیز مختل می کند،عقده ای می نامند، این واژه یک بار منفی با خود به همراه دارد. این در حالی است که گره ها یا عقده ها در اصطلاح تخصصی و حقیقت وجودی خود ابعادی دارند که پرداخت و بررسی آن ها می تواند جنبه های مختلفی از ظرفیت های روانی بشر را با همه اوج و فرودهایش به نمایش بگذارد. دنیای درونی انسان مثل یک جزیره گنج است پر پیچ و خم، با چشم اندازی مهلک و  موانع زیاد، به همین خاطر اغلب انسان ها از خودشناسی که راهی برای گذر از این موانع است، می پرهیزند. حال آن که عبور از این موانع و جستجو می تواند همراه با دستاوردهایی باشد. 

 

برای دریافت مشاوره در زمینه خودشناسی می توانید با مشاوران مرکز مشاوره روانشناسی حامی هنر زندگی از طریق تلفن ثابت از کل کشور با شماره 9099075228 و از تهران با شماره 9092305265 تماس بگیرید.

منظور از " عقده" چیست؟

واژه "عقده" را اولین بار یونگ روانشناس سوئیسی به کار برد. عقده در اصطلاح تخصصی شامل مجموعه ای از اندیشه، افکار و هیجانات ناهوشیار درباره حول موضوع واحدی می شود، که در شرایط و موقعیت های مرتبط، در غالب رفتارها و تکانه هایی خاص بروز می یابد.

مثلا وقتی کسی از عقده حقارت رنج می برد در تمامی موقعیت هایی که یک مرجع قدرت یا نیروی برتر وجود داشته باشد؛ رفتارهایی برآمده از این دغدغه ذهنی را در پیش می گیرد، مثل اینکه از موضع ضعف برخورد کند یا با یک مکانیسم دفاعیوارونه خود را برتر از آنچه که هست، نشان دهد.

در واقع عقده ها، گره های ناخودآگاه هستند که به رفتارها و استنباط فرد از موقعیت سمت و سو می دهند. ناگفته نماند یک عقده زمانی فعال می شود که یک بستر زمینه ساز هیجانی و اخلاقی مرتبط با آن ایجاد شده باشد مثلا همان کسی که عقده حقارت دارد با قرار گرفتن در موقعیت های رقابتی بیشتر افکار ناکارآمد اش فعال می شود.

آیا عقده ها تنها بروز منفی دارند؟

اگر این مشغولیت ها یا گره های ذهنی بر زندگی فرد غالب شوند و بر بخش های مختلف زندگی فرد (تحصیلی، شغلی و ارتباطی) اختلال ایجاد کنند، می توان گفت بروز عقده منفی بوده است. اما اگر منجر به به رشد و پیشرفت فرد شود، پس بروز عقده مثبت است. مثل کسی که عقده حقارت عضوی دارد و با تقویت قوای ذهنی و فکری خود تبدیل به یک اندیشمند می شود.

چه زمانی عقده ها پا می گیرند؟

تفکر، احساس و نوع بروز تکانه های هر کس متاثر از نوع خلق و خوی اولیه و زمینه های تربیتی و یادگیری او است. معمولا ناکامی در ارضای نیازهای اولیه مثل نیاز به توجه، دلبستگی، استقلال یا بر عکس ارضای بیش از حد نیازها از سوی والدین در کودکی می تواند بستری برای ریشه گیری عقده ها باشد. رویدادهای ناکام کننده علت اصلی به وجود آمدن گره هاهستند. برخی از عقده ها معطوف به زمینه های فردی نمی شوند بلکه تجربیات جمعی بشر از راه ناخودآگاه جمعی نسل به نسل آن ها را انتقال می دهد؛ مثل عقده ادیپ که در هر نسل بروزی مشابه دارد.

شیوه بروز عقده ها چگونه است؟

عقده ها با سه مکانیسم نمود می یابند:

والایش یا اعتلا: با این روش از طریق یک راه جامعه پسند خود را نشان می دهند، مثل کسی که عقده ویرانگری و تخریب دارد و با ورود در زمینه های ورزشی مثل بکس یا ورزش های رزمی راه نمود خود را می یابد.

جبران: فرد عقده را انکار می کند و آن را نمی پذیرد پس در صدد جبران آن برمی آید و با یک واکنش وارونه عمل می کند؛ مثل سیسرو که عقده حقارتش در زمینه لکنت او را تبدیل به یکی از بزرگترین سخنوران تاریخ کرد.

توجیه عقلانی: فرد با یک مکانیسم عقلانی سعی در توجیه منطقی عقده دارد و برای این توجیه از دلایل مختلف برای پوشش دادن آن استفاده می کند. مثل کمال گرایان که با توجیه کسب موفقیت عقده برتری خود را موجه جلوه می دهند.

چگونه بفهمیم عقده در کسی فعال شده؟

زمانی که رفتاری مبالغه آمیز دیده شد، به احتمال زیاد باید بویی از عقده هم به مشامتان برسد. مثلا اگر کسی را دیدید که نسبت به هر گونه احساس طرد یا پذیرفته نشدن بسیار زیاد واکنش نشان می دهد، احتمال فعال شدن یک عقده وجود دارد. این افراد اغلب به وجود یک گره آگاه نیستند، چرا که از ناخودآگاه ذهن بیرون می آیند. آن ها در موقعیت هایی تکانه ها و رفتارهای ناخودآگاهانه را بروز می دهند که در یک شرایط عاطفی و هیجانی سخت گیر افتاده اند. برای شناسایی این فرایندهای ناخودآگاه، روانکاوی پیشنهاد می شود.

انواع عقده

قابیل: هر گونه رفتار طرد، منع، بی اعتبار ساختن و پرخاش نسبت به هر رقیب واقعی یا فرضی است. در واقع همان عقده حسادت برادری می باشد.

دیان (Diane): دختری که می خواهد پسر باشد، منشا عقده دیان حق طلبی و استقلال طلبی زنان، طرد، مادر بودن، یا رفتارهای ظریف زنانه و وظایف زنانه است.
یونس (Jonas): گرایش به حفظ و نگه داشتن خویش است. برگشت خیالی به داخل شکم مادر و پناه بردن به یک حامی در هنگام احساس خطر 

پرومته (Promethee): در عرصه حیات معنوی عبارت است از میل به داشتن قدرتی همانند استادان خویش، پی بردن به رمز قدرت آنان و علاقه مند خود ساختن آنان، در حالی که خشم و انتقام آن ها را نیز می پذیرند.

امپدوکل (Empebocle): آتش را بزرگترین پاک کننده می دانند، بنابراین «به آتش انداختن خود» و خودسوزی باعث تغییر مدار دنیایی می شود و این عمل را منجر به ساخت پایگاه روشنگری جهان قلمداد می کنند.

کرونوس (Kronos): عقده پدری است که به فرزندانش ستم می کند. این پدر مانع از به استقلال رسیدن پسر می شود و به نوعی باعث اخته شدن روانی پسر می شود.

ژوکاست (Jocaste): در میان زنان شایع است، نیاز به حفظ پسر خود در نزد خویش و خاموش ساختن تمایل به استقلال و تمایل به اثبات مرد بودن پسر خود با یک محبت افراطی دارند. زمینه ساز ایجاد وابستگی مردان بزرگسال به همسرانی که او را در جایگاه مادر می بینند.

لوهنگرین: سعی در تامین سعادت دیگران و خانواده خود، ضمن چشم پوشی از لذات زندگی برای خویش و بعد از تحقق سعادت به طور ناگهانی ناپدید می شوند.

تولد: این عقده بسترساز شک هایی درباره اصل یک مطلب یا هویت است و مبدا تردیدهای شخصیتی است. حتی ممکن است جلوه ای روشنفکرانه و تعمیم گرایانه به خود بگیرد. به صورت پرسش هایی درباره منشا پیدایش انسان یا تصورات مربوط به تولد دوباره (مثل تناسخ) در آید.
خودنمایی: میل زیاد به دیدن و دیده شدن، شناختن و دانستن، تحسین و توجه دیگران را تحریک کردن شناخته می شود.

تخریب: میل به خراب کردن، ضایع ساختن، کثیف کردن، به هدر دادن، عیب جویی کردن و بی اعتبار ساختن دیگران و عقاید آن هاست. این عقده می تواند در قالب سادیسم یا خودآزاری پیش رود.
عقده ادیپ: مرتبط به احساساتی در زندگی عاطفی کودک بین ۳ تا ۵ سالگی است، به طور کلی به امیال عاشقانه کودک نسبت به والد جنس مخالف خود و رقابت حسودانه همراه با آرزوی مرگ نسبت به والد هم جنس، اشاره دارد. در دختران با نام عقده الکترا شناخته می شود.

مهرطلبی دهانی (complx aggression oral): ترکیبی از فعالیت های دهانی، تمایلات پذیرا و نیاز به حمایت و حفظ شدن را نشان می دهد. با نمودهای رفتاری خوردن و نوشیدن و مکیدن یا محبت و وابستگی افراطی همراه است.

پرخاشگری دهانی (complx aggression oral): رفتارهای دهانی و رفتارهای پرخاشگرانه را شامل می شود مانند تف انداختن، گاز گرفتن و پرخاشگری زبانی مثل ریشخند و طعنه.

طرد دهانی (Complex rejection oral): رفتارهایی مثل استفراغ کردن، ایرادی بودن افراطی در مورد غذا، کم خوردن، ترسیدن از آلودگی دهان (مثلا ترس از بوسیدن)، میل به انزوا و پرهیز از وابستگی به دیگران.

طرد مقعدی (Complex rejection anal): همراه با پرخاشگری و رفتارهای خصمانه و آزارگرانه، بی رحمی، ویرانگری، قشقرق، انداختن و پرت کردن اشیا، شلیک کردن  و منفجر کردن

نگهداری مقعدی (Complex retention anal): انباشتن، احتکار اشیا به صورت وسواسی یا افراطی، نظافت، لجبازی و خساست

انزوای ساده: میل به بودن در مکان های کوچک، گرم و تاریک که امن تلقی شوند. برای مثال فرد ممکن است آرزو کند که به جای اینکه صبح از رختخواب بلند شود، زیر پتو بماند.گرایشات وابسته و منفعل بودن دارند.
میزراهی (Complex urethral): به جاه طلبی مفرط، خودنمایی و خودشیفتگی مربوط می شود. اشخاص دارای این عقده هدف های بلندپروازانه دارند و رویاهای آنها با شکست از بین می رود.

 

درمان عقده ها

همانطور که گفته شد، ریشه گره ها در دوران کودکی و روش های تربیتی است که هر فردی با آن ها بزرگ شده است. اغلب ناخودآگاه بوده و فرد نسبت به آن آگاهی هوشیار ندارد. بنابراین کسب بینش به فرد کمک می کند تا به حل بهتر گره ها بپردازد. درمان های روانشناسی به افراد کمک می کند تا ریشه افکار و اندیشه های خود را بشناسند در نتیجه می توانند رفتارهای خود را بهتر تحلیل و تغییر دهند.

 

برای دریافت مشاوره در زمینه خودشناسی می توانید با مشاوران مرکز مشاوره روانشناسی حامی هنر زندگی از طریق تلفن ثابت از کل کشور با شماره 9099075228 و از تهران با شماره 9092305265 تماس بگیرید.

خدمات مرکز مشاوره تلفنی خانواده هنر زندگی

 

  مرکز مشاوره روانشناسی تلفنی خانواده هنر زندگی با بهره مندی از کادر مجرب خدمات خود در زمینه مشاوره تلفنی خانواده با موضوعاتی شامل مشاوره تلفنی خانواده با موضوع مشاوره پیش از ازدواج، مشاوره تلفنی خانواده با موضوع مشاوره دوستی دختر و پسر،  مشاوره تلفنی خانواده با موضوع مشاوره دوستی‌های پیش از ازدواج،  مشاوره تلفنی خانواده با موضوع مشاوره دوران نامزدی، مشاوره تلفنی خانواده با موضوع مشاوره اعتیاد، مشاوره تلفنی خانواده با موضوع مشاوره همسریابی مشاوره خانواده تلفنی با موضوع مشاوره ازدواج، مشاوره تلفنی خانواده با موضوع مشاوره قبل از ازدواج، مشاوره تلفنی خانواده با موضوع مشاوره زندگی مشترک،  مشاوره تلفنی خانواده با موضوع مشاوره جنسی

منبع : دنیای عقده ها